آرشیو خرداد ماه 1404

 

در اعماق آسیای جنوب شرقی، یکی از پیچیده‌ترین درگیری‌های ژئوپلیتیکی جهان در حال وقوع است که اغلب از توجه رسانه‌های جهانی پنهان می‌ماند. دریای چین جنوبی، پهنه‌ای وسیع از آب که در ظاهر آرام به نظر می‌رسد، درگیری شدیدی را بین شش کشور که برای حاکمیت، منابع و موقعیت استراتژیک رقابت می‌کنند، پنهان می‌کند. چه چیزی این منطقه کوچک روی نقشه را برای قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی بسیار جذاب می‌کند؟ و چرا صخره‌های مرجانی و جزایر کوچک به نقاط اشتعالی تبدیل می‌شوند که می‌توانند درگیری‌های بزرگی را شعله‌ور کنند؟

 

## جغرافیای پیچیده دریای چین جنوبی

 

### سازندهای طبیعی و مصنوعی

 

دریای چین جنوبی شامل صدها سازند جغرافیایی است: جزایر، صخره‌های مرجانی، جزایر مرجانی و حتی خشکی‌های مصنوعی ایجاد شده توسط کشورهای رقیب. تخمین زده می‌شود که حداقل ۲۵۰ جزیره، صخره‌های مرجانی و جزایر مرجانی در این منطقه وجود دارد. با این حال، قوانین بین‌المللی فقط سازندهای طبیعی را که در هنگام جزر و مد بالای آب باقی می‌مانند، به عنوان جزیره به رسمیت می‌شناسد و تعداد واقعی جزایر را به تنها ۴۰ تا ۵۰ جزیره کاهش می‌دهد.

 

بقیه نقاط کوچکی روی نقشه هستند، اما اهمیت استراتژیک عظیمی دارند. دریاهای اطراف سرشار از ذخایر انرژی هستند، مسیرهای تجارت جهانی از آنها عبور می‌کنند و محاسبات پیچیده نظامی در حال انجام است.

 

 

### اهمیت موقعیت جغرافیایی

 

این مناطق کوچک زمین، با وجود بی‌اهمیتی‌شان، سرنوشت منطقه را تعیین می‌کنند. نبردها بر سر این نیست که چه کسی در این جزایر زندگی می‌کند، بلکه بر سر این است که چه کسی آب‌های اطراف، منابع آنها و مسیرهای استراتژیک موجود در آنها را کنترل می‌کند.

 

 

## منابع دریای چین جنوبی: انرژی، شیلات و تجارت

 

### ذخایر انرژی

 

طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، به طور بالقوه ۱۱ میلیارد بشکه نفت و ۱۹۰ تریلیون متر مکعب گاز طبیعی در این منطقه وجود دارد. از سوی دیگر، چین تخمین می‌زند که این اعداد بیش از ده برابر بیشتر است: ۱۲۵ میلیارد بشکه نفت و ۵۰۰ تریلیون متر مکعب گاز. علیرغم جنجال‌های پیرامون ارقام دقیق، کنترل این منابع به معنای اهرم فشار قابل توجهی در بازار انرژی جهانی است.

 

 

### شیلات

 

دریای چین جنوبی میزبان ۱۲٪ از کل صید ماهی جهان است و بیش از ۳۳۶۵ گونه ماهی دریایی در آن زندگی می‌کنند. ارزش صید سالانه ۲۱.۸ میلیارد دلار است که بیشتر آن به سفره‌های مردم محلی می‌رود. با این حال، با افزایش فشار ماهیگیری، پایداری گونه‌ها کاهش می‌یابد و امنیت غذایی کشورهای منطقه را تهدید می‌کند.

 

 

### مسیرهای تجارت جهانی

 

سالانه نزدیک به ۵ تریلیون دلار تجارت از دریای چین جنوبی عبور می‌کند. مسیر اصلی، از طریق تنگه مالاکا، نفت و مواد معدنی را به شمال و مواد غذایی و محصولات صنعتی را به جنوب منتقل می‌کند. باز نگه داشتن این مسیرها برای ژاپن، کره جنوبی، غرب و البته چین حیاتی است. به همین دلیل، همه طرف‌ها از آزادی ناوبری در منطقه حمایت می‌کنند.

 

 

## بازیگران کلیدی: چه کسی چه چیزی را مطالبه می‌کند؟

 

 

### چین: قدرت مسلط

 

چین فعال‌ترین بازیگر در منطقه است و ۲۷ نقطه، از جمله ۲۰ نقطه در جزایر پاراسل و ۷ نقطه در جزایر اسپراتلی را کنترل می‌کند. چین که به کنترل آنها اکتفا نکرده، برخی از صخره‌های مرجانی را نیز به جزایر مصنوعی تبدیل کرده و فرودگاه‌ها، تأسیسات نظامی و بنادری را در آنها ساخته است. این اقدامات، این جزایر را به پایگاه‌های نظامی استراتژیک تبدیل کرده است که قادر به پذیرش انواع هواپیماهای نظامی هستند.

 

چین ادعاهای خود را بر اساس «حقوق تاریخی» مطرح می‌کند و ادعا می‌کند که دریانوردان آن قرن‌ها از این منطقه استفاده کرده‌اند. با این حال، در سال ۲۰۱۶، دیوان بین‌المللی داوری این ادعاها را «از نظر قانونی بی‌اساس» اعلام کرد. با وجود این، چین همچنان به نادیده گرفتن این حکم، تقویت حضور نظامی خود و استقرار سیستم‌های دفاع هوایی و موشک‌های ضد کشتی ادامه می‌دهد.

 

 

### فیلیپین: بین یک صخره و یک مکان سخت

 

ادعاهای فیلیپین بر اساس جزایر کالایان و آب‌های کم‌عمق اسکاربورو است. در سال ۱۹۵۶، یک جهانگرد فیلیپینی به نام توماس کولوما منطقه کالایان را «سرزمین آزاد» اعلام کرد و در سال ۱۹۷۸، رئیس جمهور فردیناند مارکوس رسماً آن را به فیلیپین ضمیمه کرد. فیلیپین عملاً نه جزیره کوچک را کنترل می‌کند و یک شهر کوچک و باند فرودگاه در بزرگترین آنها (جزیره پاگاسا) ایجاد کرده است.

 

با این حال، حضور آن در جزایر دیگر اغلب نمادین است، مانند کشتی زنگ‌زده سیرا مادره در دومین جزیره توماس شوال، جایی که تعداد کمی از تفنگداران دریایی مستقر هستند. فیلیپین با فشار فزاینده‌ای از سوی چین روبرو است که گاهی اوقات حتی از تحویل غذا و آب به سربازان فیلیپینی جلوگیری می‌کند.

 

 

### ویتنام: یک مقاومت تاریخی

 

ویتنام جزایر پاراسل و اسپراتلی را متعلق به خود می‌داند که بر اساس سلسله تاریخی نگوین بنا شده است. پیش از اتحاد ویتنام در سال ۱۹۷۵، ویتنام جنوبی برخی از جزایر را کنترل می‌کرد، اما چین در سال ۱۹۷۴ جزایر پاراسل را تصرف کرد. امروزه، ویتنام در ۴۸ مکان حضور فیزیکی دارد و برخی از آنها را گسترش داده و به تأسیسات نظامی تبدیل کرده است، از جمله ساخت باند فرودگاه و استقرار سیستم‌های دفاع هوایی و موشکی.

 

تاریخ ویتنام با چین مملو از رویارویی است، از بحران دکل نفتی ۲۰۱۴ گرفته تا درگیری صخره جانسون در سال ۱۹۸۸ و حتی جنگ زمینی در سال ۱۹۷۹. این تاریخ، چین را در برخورد با ویتنام محتاط‌تر از فیلیپین می‌کند.

 

 

### تایوان: ادعاهای موازی

 

تایوان مدعی همان جزایر چین است و عملاً جزایر تایپینگ و پراتاس را اداره می‌کند. با این حال، نه تایپه و نه پکن حکم دادگاه بین‌المللی داوری در سال ۲۰۱۶ را به رسمیت نمی‌شناسند و همچنان ادعای حاکمیت تاریخی دارند.

 

 

### مالزی: سیاست گزینشی

 

ادعاهای مالزی محدود به فلات قاره بورنئو، در بخش جنوبی جزایر اسپراتلی است. این کشور تأسیسات نظامی و غیرنظامی را در برخی از جزایر ایجاد کرده و بر مناطقی با منابع بالقوه هیدروکربن تمرکز دارد. با این حال، مالزی در سال‌های اخیر، به ویژه بر سر فعالیت‌های حفاری و اکتشاف، درگیر درگیری مستقیم با چین بوده است.

 

 

### برونئی: دیپلماسی آرام

 

برونئی تنها ادعای صلاحیت دریایی در منطقه را دارد و از درگیری مستقیم اجتناب می‌کند. این کشور در سال ۲۰۰۲ با چین توافق‌نامه‌ای امضا کرد و ترجیح می‌دهد این موضوع را به صورت دیپلماتیک و با تمرکز بر منابع زیر آب مدیریت کند.

 

 

## استراتژی‌های نظامی و دیپلماتیک در منطقه

 

### نظامی‌سازی جزایر

نویسنده : دکتر سید ابوالقاسم نقیبی